Việt Nam gia nhập hiệp ước WIPO về quyền tác giả
Trong nỗ lực gần đây nhất nhằm hội nhập kinh tế thế giới, ngày 17/11/2021, Việt Nam đã chính thức trở thành thành viên thứ 111 của hiệp ước WIPO về quyền tác giả (gọi tắt là WCT). Theo đó, các điều khoản của WCT sẽ bắt đầu có hiệu lực tại Việt Nam kể từ ngày 17/02/2022, mang hy vọng mới tới cho các chủ sở hữu quyền tác giả trong cuộc chiến chống nạn xâm phạm quyền tác giả đang diễn ra tràn lan trong môi trường số tại Việt Nam.
Là một thỏa thuận đặc biệt theo quy định của Công ước Berne về bảo hộ các tác phẩm văn học và nghệ thuật, WCT đã đề cập hai đối tượng đặc thù thuộc quyền tác giả là chương trình máy tính và sưu tập dữ liệu (hay “cơ sở dữ liệu”). Liên quan đến nội hàm quyền tác giả, ngoài những quyền đã được quy định theo Công ước Berne, WCT còn trao một số quyền khác cho chủ sở hữu, như quyền phân phối, quyền cho thuê và quyền truyền đạt tác phẩm tới công chúng.
Về việc bảo hộ chương trình máy tính và sưu tập dữ liệu
Mặc dù việc bảo hộ chương trình máy tính và sưu tập dữ liệu đã được quy định tại Luật sở hữu trí tuệ (ban hành năm 2005, sửa đổi năm 2009), thực tế cho thấy Việt Nam vẫn rất khó khăn và lúng túng trong việc thực thi quyền tác giả đối với hai đối tượng này. Cho tới nay, vẫn chưa có vụ tranh chấp nào liên quan tới quyền tác giả bộ sưu tập dữ liệu được ghi nhận. Số vụ tranh chấp ít ỏi liên quan đến quyền tác giả phần mềm được đưa ra tòa án hoặc cơ quan xử lý vi phạm hành chính trong mấy năm gần đây cũng chưa dẫn đến các quyết định hoặc phán quyết rõ ràng và dứt điểm như chờ đợi.
Thực tế, Luật sở hữu trí tuệ chỉ đưa ra khái niệm chung về chương trình máy tính và sưu tập dữ liệu (điều 22). Do thiếu kiến thức và kinh nghiệm trong việc bảo vệ quyền tác giả đối với các đối tượng đặc thù này, tòa án và các cơ quan thực thi quyền sở hữu trí tuệ khác thường chần chừ trong việc đưa ra quyết định, mà thay vào đó sẽ cố gắng tìm giải pháp thay thế hoặc đơn giản là kéo dài các vụ kiện.
Về nội dung quyền tác giả
Cũng tương tự như vậy, Luật sở hữu trí tuệ đã có quy định về các quyền được trao cho tác giả như quyền phân phối, quyền cho thuê và quyền truyền đạt tác phẩm tới công chúng (Điều 20 về quyền tài sản). Tuy nhiên, do thiếu tài liệu và kiến thức chung về các vấn đề liên quan, hiểu biết về các quyền này ở Việt Nam còn tương đối hạn chế. Trên thực tế, các tác giả và chủ sở hữu quyền tác giả hiếm khi viện dẫn trực tiếp để thực thi các quyền này.
Với việc gia nhập WCT, Việt Nam có nghĩa vụ thực thi một cách hiệu quả quyền tác giả chống lại các xâm phạm trong không gian số cũng như không gian mạng. Các tác giả và chủ sở hữu quyền đã có nhiều kinh nghiệm trong việc thực thi quyền tác giả tại nước ngoài giờ đây cũng được chờ đợi sẽ có động lực để hành động quyết liệt hơn nhằm bảo vệ quyền của họ tại Việt Nam, mang lại hy vọng tình hình xâm phạm quyền tác giả tràn lan hiện nay tại Việt Nam sẽ dần được cải thiện.