Vụ kiện xâm phạm giải pháp hữu ích của nhà sáng chế Hoàng Thịnh
Vụ án xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) đối với giải pháp hữu ích (GPHI) máy đùn gạch có trục cào của nhà sáng chế Hoàng Thịnh đã được Tòa án nhân dân tỉnh Đắc Lắc đưa ra xét xử công khai trong hai ngày 17 và 18/06/2010. Theo quyết định ngày 18/06/2010 của tòa án, bị đơn phải bồi thường cho nguyên đơn số tiền là 412 triệu đồng, trong đó có 61 triệu đồng tiền chi phí luật sư.
Sự việc
Nguyên đơn là ông Hoàng Thịnh, một nhà sáng chế trú tại thị trấn Buôn Trấp, huyện Krông Ana, tỉnh Đắc Lắc, là chủ sở hữu của GPHI “Máy đùn gạch có trục cào”, được Cục Sở hữu trí tuệ cấp bằng độc quyền GPHI số 319 ngày 20/12/2002.
Bị đơn trong vụ kiện là ông Nguyễn Đình Mỹ, chủ cơ sở sản xuất gạch Việt Mỹ và bà Thái Thị Thu Sương, chủ cơ sở cơ khí Đình Mỹ, là vợ ông Mỹ, cùng trú tại Buôn Trấp, huyện Krông Ana, tỉnh Đắc Lắc.
Theo đơn kiện của ông Thịnh được báo chí trong nước đưa tin, từ năm 2004 đến 2007, cơ sở cơ khí Đình Mỹ của bà Sương đã sản xuất và bán trên thị trường bốn máy đùn gạch có trục cào vi phạm bằng độc quyền GPHI số 319. Cùng trong thời gian này, cơ sở sản xuất gạch Việt Mỹ của ông Mỹ đã sử dụng một máy đùn gạch có trục cào không được phép của chủ sở hữu GPHI để sản xuất và bán gạch thu lợi bất chính. Vì lý do trên, ông Thịnh yêu cầu cơ sở cơ khí Đình Mỹ của bà Sương bồi thường 34 triệu đồng, và cơ sở sản xuất gạch Việt Mỹ của ông Mỹ bồi thường 351 triệu đồng thiệt hại.
Tại phiên tòa, bên nguyên đã chứng minh việc cơ sở sản xuất gạch Việt Mỹ đã « khai thác công dụng » của máy đùn gạch xâm phạm quyền để sản xuất gạch bán trên thị trường bằng việc đưa ra biên bản vi phạm do các cơ quan chức năng lập ngày 28/08/2007. Trên cơ sở đó, tòa án nhân dân tỉnh Đắc Lắc đã tuyên bố hành vi nói trên của cơ sở sản xuất gạch Việt Mỹ là hành vi xâm phạm quyền SHTT, gây thiệt hại cho chủ sở hữu, và tuyên buộc ông Mỹ phải bồi thường thiệt hại cho ông Thịnh 351 triệu đồng, đồng thời phải trả cho ông Thịnh 61 triệu đồng chi phí luật sư. Liên quan đến yêu cầu đòi bồi thường của ông Thịnh đối với cơ sở cơ khí Đình Mỹ, tòa án đã bác yêu cầu khởi kiện và yêu cầu bồi thường, do bên nguyên không cung cấp được các chứng từ gốc về việc cơ sở cơ khí Đình Mỹ đã sản xuất và bán máy đùn gạch không được phép.
Lời bình
- Điểm đáng chú ý nhất trong vụ kiện này là việc tòa án công nhận hành vi « khai thác công dụng » của sản phẩm xâm phạm quyền đối với sáng chế cho mục đích kinh doanh là hành vi xâm phạm quyền SHTT. Cụ thể, trong vụ án này, sản phẩm xâm phạm quyền SHTT là chiếc máy đùn gạch có trục cào không được chủ sở hữu bằng độc quyền GPHI cho phép. Việc tòa án buộc bên bị đền bù thiệt hại cho hành vi xâm phạm nói trên cho thấy nỗ lực của tòa án trong việc cải thiện tình trạng thực thi quyền SHTT.Quyết định mang tính đột phá nói trên của TAND tỉnh Đắc Lắc là lời cảnh báo đối với các nhà sản xuất Việt Nam về khả năng có thể bị rơi vào tình trạng phải đền bù thiệt hại do xâm phạm quyền SHTT của người khác. Lâu nay, nhiều nhà sản xuất vốn vẫn thường vô tư mua máy móc về phục vụ sản xuất, mà không cần biết máy đó có vi phạm quyền SHTT hay không. Để tránh rủi ro nói trên, từ nay họ cần xem xét kỹ, và nên chọn nhà sản xuất uy tín để mua máy móc, thiết bị và phải giữ các hóa đơn, chứng từ về việc mua bán này. Như vậy, trong trường hợp bị kiện và phải bồi thường cho chủ sáng chế thì người mua máy vẫn có thể kiện lại người bán máy để đòi bồi thường.
- Trong vụ án này, bị đơn phải bồi thường cho nguyên đơn 351 triệu đồng cho việc sử dụng một máy đùn gạch xâm phạm quyền để sản xuất gạch thu lợi nhuận trong vòng ba năm. Mức bồi thường được coi là « có tính răn đe » này là một tín hiệu tích cực đối với các chủ sở hữu quyền SHTT, và đặc biệt là cho tình trạng thực thi quyền SHTT vốn rất yếu kém tại Việt Nam.Cho đến nay, nhiều nhà sản xuất tại Việt Nam thường thích mua máy móc không hợp pháp giá rẻ để sản xuất, thu lợi nhuận, vì cho rằng nếu bị phát hiện thì cùng lắm chỉ phải bồi thường bằng tiền mua máy thật. Với việc tòa án công nhận nguyên tắc người vi phạm phải bồi thường và phần lợi nhuận “bất hợp pháp” phải được tính vào trong mức bồi thường, hy vọng trong thời gian tới, các nhà sản xuất Việt Nam sẽ buộc phải có ý thức hơn đối với quyền SHTT.
- Vụ án này cũng một lần nữa cho thấy việc thực thi quyền SHTT ở Việt Nam tại tòa án tốn nhiều thời gian, công sức và tiền bạc. Đặc biệt khó khăn vẫn là việc chứng minh vi phạm, vì Việt Nam vẫn chưa có thủ tục hiệu quả để ghi nhận và giữ chứng cứ vi phạm. Tuy nhiên, những chủ sở hữu kiên nhẫn và quyết tâm theo đuổi đến cùng có thể đạt được những kết quả đáng kể. Đây có thể là tín hiệu tích cực khuyến khích các chủ sở hữu tích cực hơn trong việc thực thi quyền SHTT của mình tại tòa án.